Nederland scoort hoog in innovatie

Nederlandse regering mag grotere stimulerende rol op zich nemen

Download hier de PDF van het artikel. Nederland scoort nog steeds hoog in de verschillende lijstjes die zaken als innovatie en concurrentievermogen meten. Toch is er geen reden voor zelfgenoegzaamheid. Op het gebied van digitale infrastructuur voor huishoudens is Nederland bijvoorbeeld al voorbijgestreefd door landen als Portugal en Zweden. Het goede nieuws is echter dat de zakelijke markten in Nederland nog steeds hoog scoren op het gebied van digitale infrastructuur, aldus Kees Jonker, CEO van de Nederlandse softwarefabrikant en specialist in netwerkinfrastructuur Speer IT.

Daling van de digitaliseringsranglijst

In de Global Innovation Index, jaarlijks samengesteld door de Amerikaanse Cornell University en de World Intellectual Property Organization, staat Nederland de laatste jaren in de top vijf. Er lijkt echter sprake van een dalende trend: terwijl Nederland in 2018 nog op nummer 2 stond, zakte het in 2019 naar de vierde plaats. Zwitserland is overigens sinds 2015 het meest innovatieve land ter wereld, volgens de Global Innovation Index. Wat is de oorzaak van de daling? De samenstellers van de prestigieuze lijsten stelden verschillende factoren vast. Een daarvan is het feit dat andere landen voorlopen op het gebied van de digitale infrastructuur in het algemeen en glasvezelnetwerken in het bijzonder. De aanwezigheid van landelijke netwerkinfrastructuur is jarenlang een troef geweest waarmee Nederland zich positief kon onderscheiden van anderen. Maar deze was vaak nog gebaseerd op koperdraad- en coaxverbindingen. Als het gaat om glasvezelnetwerken ligt Nederland nu alleen al in Europa ver achter op landen als Portugal, Spanje en Frankrijk. Volgens onderzoek van de Europese tak van de Fiber To The Home Council, een wereldwijde branchevereniging van breedbandpartijen, kan inmiddels 97,8% en 99,2% van de huishoudens in respectievelijk Spanje en Portugal een glasvezelabonnement afnemen. In Nederland ligt dit percentage onder de 50 procent.

Regel van de beperkende voorsprong

Software fabrikant Speer IT is al twintig jaar de partij die de locaties van netwerken in binnen- en buitenland letterlijk in kaart brengt met behulp van zijn Cocon toepassing en de bijbehorende database. Op basis van deze ervaring en kennis weet CEO Kees Jonker als geen ander te relativeren. "De belangrijkste reden voor de dalende positie van Nederland op de diverse ranglijsten is dat hier zo'n twintig jaar geleden veel is geïnvesteerd in de uitrol van coaxnetwerken voor consumenten. Het gebruik van coax was toen veel breder dan 'alleen internettoegang'; het kon ook gebruikt worden als infrastructuur voor telefoon en televisie. Daardoor was de behoefte om glasvezel aan te leggen aanzienlijk kleiner dan in andere landen. In Spanje en Portugal was er geen sprake van een massale uitrol van coax. Zij zijn meteen begonnen met glasvezel als infrastructuur voor breedband internettoegang. Je zou kunnen zeggen dat Nederland dus te maken had met de regel van de beperkende voorsprong op de consumentenmarkt op dat gebied. Je ziet nu dat de coax-technologie tegen bepaalde beperkingen begint aan te lopen, zoals de maximale snelheid van datatransmissie. Deze ligt nu rond de 1 Gbp/s. Dit zijn beperkingen die niet gelden voor glasvezel. Om een voorbeeld te geven: op glasvezelnetwerken zijn al snelheden van 48 Terabit per seconde bereikt. En het einde is nog niet in zicht."

De behoefte is groot

Er is een grote behoefte om de uitrol van glasvezelnetwerken in Nederland te versnellen. Een van de drijvende krachten hiervoor is de geplande invoering van de 5G-standaard voor mobiele (data)communicatie. De betrokken ontvangst- en zendstations moeten worden aangesloten op snelle, symmetrische glasvezelnetwerken. Dit mede omdat met de nieuwe mobiele standaard grotere hoeveelheden data met hogere snelheden zullen worden getransporteerd. De oude netwerken (zoals de infrastructuur bestaande uit koperdraden) schieten in dit opzicht gewoon tekort. Toch zeggen critici dat de uitrol van glasvezel niet snel genoeg gaat. Kees Jonker constateert dat er inderdaad een paar obstakels te overwinnen zijn. "Allereerst is er een investeringsdrempel. Het aanleggen van glasvezelnetwerken is kostbaar. Die moet uiteindelijk worden terugverdiend. En dat is niet meteen overal het geval, zoals in de zogenaamde buitengebieden waar de bevolking minder dicht is. En dan is er nog de fysieke aanleg van glasvezelnetwerken voor consumenten. Je ziet dat telecompartijen elkaar soms in de weg zitten. Ze zijn vastbesloten hun eigen kabels in de grond te graven, ook als daar al een kabel ligt die door een andere partij is aangelegd. Daar moeten we echt mee ophouden in de telecomsector. Het vertraagt de boel en is bovendien onnodig duur. Ik zie daar een rol voor de overheid: vanuit een duidelijke visie op digitalisering zou zij het wettelijk kader kunnen scheppen om de aanleg van glasvezel te stimuleren. Daarbij valt te denken aan afspraken over het delen van bestaande bekabeling. Alleen al door dat te doen zou de uitrol van glasvezelnetwerken in Nederland met zo'n twintig procent versneld kunnen worden."

Sturende rol van de centrale overheid nodig

Wat heeft Nederland volgens Kees Jonker nodig om verdere stappen te zetten in de digitalisering van economie en samenleving? "Het belangrijkste is dat er gemotiveerde mensen zijn met veel kennis, ook op het gebied van technologie. De digitale infrastructuur mag eigenlijk geen onderwerp van discussie zijn. Wat mij betreft is het net als de beschikbaarheid van gas en elektriciteit in het verleden. De Nederlandse overheid heeft toen besloten dat alle huishoudens aangesloten moesten zijn op gas- en elektriciteitsnetwerken. Dat was een voorwaarde. Dit geldt voor de toegang tot toekomstbestendige glasvezelnetwerkverbindingen. In Duitsland heeft de overheid dit echt door. Op veel plaatsen lopen ze echt achter op Nederland: ze gebruiken zelfs nog oude analoge modems om het internet op te gaan. Dit veroorzaakt zelfs een leegloop in dorpen. Jonge mensen trekken weg omdat ze in die omstandigheden niet kunnen werken. De Duitse regering heeft daarom besloten een stimulerende rol te spelen bij de digitalisering. De rijksoverheid in Nederland zou hetzelfde moeten doen. Niet alleen door goed te kijken naar zaken als het voorkomen van onnodig graafwerk, maar ook door te streven naar afstemming van gemeentelijke richtlijnen en processen. Om een voorbeeld te geven: de kosten voor het herstellen van bestrating verschillen momenteel per gemeente, net als in het verleden bij vergunningen voor het plaatsen van dakkapellen. De rijksoverheid heeft dit uiteindelijk geharmoniseerd. Hetzelfde zou gedaan kunnen worden voor bijvoorbeeld reparatiekosten. Het maakt het voor telecompartijen makkelijker om hun glasvezelnetwerken op een eenduidige manier uit te breiden. En daardoor gaat het ook sneller."

Zakelijke markt is booming

Ondanks de wat sombere geluiden over de aanleg van glasvezel voor Nederlandse huishoudens, is er eigenlijk niets sombers aan de hand. Nederland is bijvoorbeeld nog steeds een van de landen waar de zakelijke markt de beste toegang heeft tot snelle connectiviteit, onder andere via glasvezelnetwerken. Dit is onlangs bevestigd door de Europese Unie. Elk jaar doet de EU onderzoek onder de lidstaten naar de stand van de digitale economie en samenleving. Deze 'Digital Economy and Society Index' (DESI) kijkt naar zaken als de kwaliteit van de digitale infrastructuur en de mate waarin het bedrijfsleven 'digitaal actief' is. In de meest recente editie van de DESI staat Nederland op nummer vier, achter Finland, Zweden en Denemarken. Weliswaar is Nederland één plaats gezakt ten opzichte van het jaar ervoor, maar dat komt doordat de frequentieverdeling voor de snelle 5G-standaard voor onder meer mobiele (data)communicatie pas dit jaar van start gaat. De Scandinavische landen hebben dit al gedaan. Speer IT CEO Jonker bevestigt dat Nederland een leidende positie inneemt in de zakelijke markt met snelle connectiviteit. "Kijk maar naar het feit dat grote IT-partijen als Google en Microsoft hier hun datacenters bouwen. Dat komt mede doordat hier goede, betrouwbare, fijnmazige glasvezelnetwerken liggen, bedoeld voor het bedrijfsleven en overheden. Ook is de concurrentie van telecompartijen op de zakelijke glasvezelmarkt groter dan op de consumentenmarkt. Dat betekent ook dat er meer wordt uitgerold. Op de zakelijke markt ziet de Nederlandse positie er wat mij betreft dus niet zo somber uit."

Autoriteit Consument en Markt wil meer glasvezel

De Nederlandse overheidsinstantie Autoriteit Consument en Markt (ACM) heeft geconcludeerd dat Nederland beter kan op het gebied van glasvezeldekking. De toezichthouder heeft in het najaar van 2019 een marktonderzoek laten uitvoeren naar de situatie rond glasvezel in Nederland. De resultaten van het onderzoek waren voor de ACM aanleiding om te stellen dat "uitgebreide uitrol van glasvezel essentieel is om telecommunicatienetwerken toekomstbestendig te maken". Of, zoals de ACM zelf zei: "Glasvezelverbindingen bieden consumenten meer keuzevrijheid. Glasvezel is ook nodig om te voldoen aan de groeiende vraag naar bandbreedte, nu en in de toekomst."

Relevante links:

Wereldwijde innovatie-index 2019 https://www.globalinnovationindex.org/about-gii#framework CBS ICT-gebruik 2018 https://longreads.cbs.nl/ict-kennis-en-economie-2019/ict-gebruik-van-huishoudens-en-personen/ CBS ICT-gebruik 2018 (samenvatting) https://longreads.cbs.nl/ict-kennis-en-economie-2019/samenvatting/ Global Competitiveness Report 2019 (Wereld Economisch Forum) https://www.weforum.org/reports/global-competitiveness-report-2019 Top tien innovatieve landen 2019 (World Economic Forum) https://www.weforum.org/agenda/2019/10/these-are-the-worlds-10-most-innovative-economies/ DESI 2019 (Europese Unie) https://ec.europa.eu/digital-single-market/en/desi Telecommunicatiespecifieke resultaten DESI 2019 (Europese Unie) https://ec.europa.eu/digital-single-market/en/news/desi-report-2018-telecoms-chapters